URBAN DEVELOPMENT – For a new Mumbai, at great cost
ANUPAMA KATAKAM

Μετά την κατεδάφιση παραγκουπόλεων από την δημοτική επιχείρηση του Birhanmumbai στην προσπάθεια να κάνει τη Μουμπάι μια "πόλη παγκόσμιας κλάσης", απειλείται η στέγαση και η διαβίωση των κατοίκων.
Η φιλόδοξη "Σαγκαηοποίηση" της Μουμπάι έχει αρχίσει. Ο επικεφαλής υπουργός Vilasrao Deshmukh σήμανε την αρχή του έργου, το οποίο ήταν πρωτοβουλία της πρώην κυβέρνησης του Δημοκρατικού Μετώπου, ανακοινώνοντας ένα μεγάλο χρηματοδοτικό πακέτο (περίπου 25 εκ. δολάρια των Η.Π.Α.) στις αρχές του Δεκεμβρίου του 2004 και στην συνέχεια διοργάνωσε μια τεράστια κίνηση καθαρισμού της μητρόπολης.
Ενώ το τελικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να ωφελήσει όλους τους πολίτες, ο αρχικός αντίκτυπος είναι βέβαιο ότι θα είναι πιο δύσκολος για τους φτωχούς και αφανείς. Μέχρι τώρα, περισσότερες από 45,000 παράγκες έχουν κατεδαφιστεί, εκτοπίζοντας σχεδόν 100,000 άτομα, αλλά απελευθερώνοντας 300 στρέμματα (120 εκτάρια) γης. Ακτιβιστές, κοινωνικοί λειτουργοί και πολεοδόμοι κατηγορούν την κυβέρνηση για αναισθησία, καθώς έχει εκδιώξει ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων της. Τελικά η λύση για τα προβλήματα της Μουμπάι είναι η εκκαθάριση της πόλης από τους φτωχούς και η κατασκευή έργων που θα ωφελούν λιγότερο από το 40% του πληθυσμού; Ή πρόκειται απλώς για ένα τέχνασμα για την απελευθέρωση πολύτιμων ακινήτων;
Αναμφίβολα, η Μουμπάι έχει κορεστεί. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες για τον εξορθολογισμό της ανάπτυξης, τη βελτίωση των υποδομών και τη διαχείρηση της εισροής μεταναστών από την επαρχία. Μολονότι μερικά προγράμματα υλοποιήθηκαν, πολλά παρέμειναν στα χαρτιά. Τον Νοέμβριο του 2001, η κυβερνητική οργάνωση "Πρώτα η Μουμπάι" με αντιπροσώπους από τον επιχειρηματικό κόσμο και με την υποστήριξη της κυβέρνησης, ανέθεσε στην διεθνή εταιρεία συμβούλων McKinsey την κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την πόλη.
Η McKinsey παρουσίασε ένα σχέδιο τον Σεπτέμβριο του 2003 για την συνολική ανάπτυξη της πόλης για την επόμενη δεκαετία. Το σχέδιο αυτό, σε συνδυασμό με τις στρατηγικές της κυβέρνησης, ονομάστηκε "Όραμα για τη Μουμπάι". Συστάθηκε λοιπόν, μια ειδική ομάδα για την θέσπιση στρατηγικών και την εκτέλεση του έργου, το οποίο έχει ως σκοπό να γίνει η Μουμπάι μια "πόλη παγκόσμιας κλάσης" μέχρι το 2013 με εκτιμώμενο κόστος περίπου 50 δισ. δολάρια των Η.Π.Α.
Ουσιαστικά, η McKinsey επικεντρώθηκε σε έξι βασικούς τομείς: την οικονομική ανάπτυξη, τις μεταφορές, τη στέγαση, διάφορες υποδομές (για να εξασφαλίσει πόσιμο νερό, αποχέτευση, εγκαταστάσεις υγείας και μείωση της ρύπανσης), τη χρηματοδότηση των έργων και τη διακυβέρνηση. Η έκθεση της McKinsey έλεγε ότι για την αναδιοργάνωση της Μουμπάι, είναι απαραίτητοι ρυθμοί ανάπτυξης της τάξεως του 8% με 10%, έναντι του σημερινού 2,4%. Αυτό συνεπάγεται τη δημιουργία περίπου μισού εκατομμυρίου θέσεων εργασίας. Όσον αφορά την στέγαση, η διαθεσιμότητα γης θα πρέπει να αυξηθεί κατά 50% με 70%, πέραν της αύξησης των συντελεστών δόμησης και της χαλάρωσης των κανονισμών της παράκτιας ζώνης.
Πάνω από έξι συγκοινωνιακά έργα θα επωφελούνταν άμεσα από επενδύσεις ύψους 25 εκ. δολαρίων των Η.Π.Α.. Προβλέπεται ότι το 2013 η Μουμπάι θα είναι μια πόλη με φαρδείς δρόμους, σύγχρονους αυτοκινητόδρομους και πιο άνετα τρένα και λεωφορεία, όμορφους παραλιακούς δρόμους, πάρκα και παιδικές χαρές. Δεν θα υπάρχει έλλειψη κοινωφελών υπηρεσιών, όπως η παροχή νερού, η ηλεκτροδότηση και η αποχέτευση. Για να γίνει όλο αυτό εφικτό όμως, οι μη εκπροσωπούμενοι στα κοινά φτωχοί θα πρέπει να πληρώσουν το τίμημα. Για να υπάρξει διαθέσιμη γη για αυτά τα έργα, αποφασίστηκε η απελευθέρωση της κρατικής περιουσίας από τους σφετεριστές. Έτσι κατά την πρώτη δράση "καθαρισμού¨" στις αρχές του Δεκεμβρίου του 2004, δόθηκε εν λευκώ εξουσιοδότηση στη Δημοτική Επιχείρηση του Brihanmumbai (BMC) να κατεδαφίσει τις παραγκουπόλεις που είχαν σφετεριστεί δημοτική και κρατική γη μετά το 1995. Για όσες υπήρχαν πριν το 1995 έγιναν πράξεις τακτοποίησης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της BMC, μέχρι τον Δεκέμβριο, 83 ομάδες εργατών κατεδάφισαν περίπου 45.000 παράγκες σε όλη την πόλη.
Οι χιλιάδες άνθρωποι που έμειναν άστεγοι δεν έχουν ασφαλή καταφύγια. Ζουν με την ελπίδα ότι θα τους παρασχεθούν σύντομα ορισμένες ελαφρύνσεις. "Έχει κρύο, δεν έχουμε τροφή και δεν μπορούμε να πάμε στην δουλειά γιατί δεν υπάρχει κάποιο μέρος που να μπορούμε να αφήσουμε τα υπάρχοντά μας," λέει η Sunita Kaude, η οποία ήρθε από την Marathwada με τον σύζυγό της και τα δύο τους παιδιά το 1996 και εγκαταστάθηκαν σε μια παραγκούπολη στην Colaba στη νότια Μουμπάι. "Καθαρίσαμε το έδαφος, που ήταν βαλτώδες, και το κάναμε κατοικήσιμο. Τώρα θέλουν την γη. Οι πολιτικοί υποσχέθηκαν να τακτοποιήσουν τα σπίτια μας αν τους ψηφίσουμε. Έλεγαν ότι θα το κάνουν για όσους έκτισαν τα σπίτια τους πριν το 2000. Τι συνέβη με αυτό;" Οι πολιτικοί αθέτησαν τις υποσχέσεις τους. Επιπλέον, η Sunita δεν μπορεί να διεκδικήσει πολλά, καθώς αυτή και οι γείτονές της έκτισαν τις καλύβες τους σε ορυζώνες, το οποίο είναι παράνομο.
"Δεν έχουμε συγκεκριμένο στόχο, αλλά σκοπός μας είναι να απαλλαγούμε από κάθε παράνομη παράγκα στην πόλη" λέει ο Prakash Patil, ένας επίκουρος δημοτικός επίτροπος που επιβλέπει ένα μέρος της δράσης καθαρισμού. "Οι κατεδαφίσεις ήταν στην αντζέντα της κυβέρνησης αλλά λόγω των δύο εκλογικών διαδικασιών του περασμένου έτους δεν μπόρεσαμε να τις πραγματοποιήσουμε. Η Εκλογική Επιτροπή δεν επέτρεπε να γίνουν. Αλλά μόλις ανέλαβε η νέα κυβέρνηση, αρχίσαμε την εκκαθάριση. Μέχρι την πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου πάνω από 300 στρέμματα είχαν ελευθερθεί.", λέει.
Σύμφωνα με τον Sharit Bhowmik, έναν κοινωνιολόγο που συμμετέχει σε προγράμματα αποκατάστασης, οι παραγκουπόλεις προβάλλονται ως η αιτία των περισσότερων, αν όχι όλων, των προβλημάτων της πόλης. Η γενική ιδέα είναι ότι παράγουν βρωμιά, γεννούν εγκληματίες και σφετερίζονται εγκαταστάσεις που θα έπρεπε δικαιωματικά να χρησιμοποιούνται από τους "φορολογούμενους πολίτες". Δεν έχει διερευνηθεί το κατά πόσον οι κάτοικοι των παραγκουπόλεων είναι πραγματικά υπεύθυνοι για την οικονομική επιβάρυνση των αστικών παροχών, αλλά αυτές οι απόψεις είναι βολικές και χρησιμοποιούνται ως επιχειρήματα για τις κατεδαφίσεις.
Ο Bhowmik επισημαίνει ότι τα πολυώροφα κτίρια θα προκαλέσουν μεγαλύτερη επιβάρυνση στις δημόσιες κοινωφελείς επιχειρήσεις (ύδρευση, αποχέτευση, σκουπίδια κτλ), καθώς η κατανάλωσή τους είναι πολύ υψηλότερη από ότι των παραγκουπόλεων. Εκτός αυτού, πολλοί καταυλισμοί κτίστηκαν σε ελώδεις εκτάσεις, όπου οι έποικοι έκαναν την γη κατοικήσιμη με προσχώσεις. Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς έχει ήδη γίνει, είναι έυκολο τώρα για την κυβέρνηση να διεκδικεί την κυριότητα της γης. "Αν θέλεις να αντιμετωπίσεις τα προβλήματα της πόλης, θα πρέπει να αναρωτηθείς γιατί πολλαπλασιάζονται τόσο γρήγορα οι φτωχοί στη Μουμπάι", λέει ο Bhowmik. Η συρρίκνωση των ευκαιριών απασχόλησης στον μεταποιητικό τομέα της πόλης έχει ωθήσει τους εργαζόμενους στην χαμηλού εισοδήματος και επισφαλή απασχόληση στην άτυπη οικονομία. "Μην υποτιμάτε αυτόν τον τομέα, διότι είναι ζωτικής σημασίας για την λειτουργία της πόλης", λέει ο Bhowmik.
Παράλληλα, οι χαμηλής ειδίκευσης μετανάστες από μικρότερες πόλεις και αγροτικές περιοχές που έρχονται στην πόλη αναζητώντας εργασία λόγω της ξηρασίας ή άλλων αντίξοων συνθηκών, βοηθούν στην αύξηση του φτωχού πληθυσμού. Αυτό που είναι χειρότερο, προσθέτει, είναι τα προγράμματα αποκατάστασης με τις κατεδαφίσεις. Οι περισσότεροι φτωχοί ζουν κοντά στους χώρους εργασίας τους. Όταν η κυβέρνηση εφαρμόζει τα προγράμματα αποκατάστασης, μετακινούνται σε ακατοίκητες περιοχές ή σε περιοχές που βρίσκονται σε τόσο μεγάλη απόσταση από τους χώρους εργασίας τους, που πρέπει να δαπανήσουν μεγάλο μέρος των αποδοχών τους μόνο για να πάνε στην δουλειά τους.
Αν και η πρόθεση στο να μετατραπεί η Μουμπάι σε βιώσιμη και αποδοτική πόλη δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση, το θέμα είναι το κατά πόσο μπορεί να αναμορφωθεί πάνω στα συντρίμια των χιλιάδων παραγκών. Ένα μεγάλο μέρος του σχεδίου "Όραμα για το Μουμπάι" έχει κηρυχθεί υπέρ του πλούτου, των ιδιωτικοποιήσεων και των κατασκευών. Ακόμη και η βιωσιμότητα μερικών από τα μεγαλύτερα έργα του είναι υπό συζήτηση, ιδίως επειδή πολλά από τα προηγούμενα έργα δεν ήταν τόσο επιτυχημένα. Ίσως η Μουμπάι τελικά να μετατραπεί σε Σαγκάη, ευελπιστώντας όμως αυτό να μην γίνει εις βάρος των περιθωριοποιημένων.
Πηγή: http://www.hinduonnet.com/fline/fl2202/stories/20050128002004600.htm