3. Σύνδρομα της παγκόσμιας μεταβολής
Εκχερσώσεις στα τροπικά μέρη
Οι εκχερσώσεις εδάφους με φωτιά και οι εναλλασσόμενες χωρικά ενταντικές καλλιέργειες είναι γεωργικές μέθοδοι, οι οποίες παρατηρούνται κυρίως στις τροπικές δασικές περιοχές. Πρόκειται για εκτεταμένη μετατόπιση της καλλιέργειας σε νέα εδάφη, καθώς μετά από ένα σύντομο χρονικό διάστημα εξαντλούνται τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους (Leser 2005).
Από τα σχεδόν τρία δισεκατομμύρια ανθρώπους που κατοικούν σε αγροτικές περιοχές σε όλο τον κόσμο και βγάζουν το προς το ζην από γεωργικές δραστριότητες, υπολογίζεται ότι τα 500 εκατομμύρια καταφεύγουν σε εναλλασσόμενες χωρικά εντατικές καλλιέργειες για λόγους επιβίωσης. Με αυτόν τον τρόπο καλλιέργειας στα τροπικά δάση, ένα σχετικά μικρό κομμάτι της γης θα αποψιλωθεί "με το χέρι". Γύρω στο τέλος της ξηρής περιόδου, η νεκρή και εναπομείνουσα βλάστηση (δέντρα) θα καεί. Οι πλούσιες σε μεταλλικά στοιχεία στάχτες χρησιμεύουν ως λίπασμα, το οποίο όμως θα είναι για μικρό χρονικό διάστημα διαθέσιμο (Latz 2007).
Επιπλέον υλικό :
Εκχέρσωση στην Ροντόνια - λεπτομερής παρατήρηση των τριών δορυφορικών εικόνων
Επειδή το έδαφος δεν μπορεί να απορροφήσει τα μεταλλικά στοιχεία, τα θρεπτικά συστατικά μαζί με ένα λεπτό οργανικό στρώμα θα παρασυρθούν πιο βαθιά στο έδαφος μέσω των συχνών βροχοπτώσεων. Λόγω της μείωσης των κερδών, μέσα σε λίγα χρόνια ο αγρότης αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει ένα νέο οικόπεδο για καλλιέργεια. Τα εγκαταλειμμένα χωράφια παραμένουν αχρησιμοποίητα και μετά από μερικά χρόνια μετατρέπονται σε δάσική έκταση. Η βιομάζα σε αυτήν την περιοχή θα χρειαστεί δέκα με δώδεκα χρόνια για να επανέλθει στα απαραίτητα επίπεδα και να κάνει την περιοχή άρτια για γεωργικές δραστηριότητες (Latz 2007).
Απανθρακωμένοι κορμοί δέντρων για την δημιουργία αγροκτήματος βοοειδών στη Βραζιλία
|
Εκχέρσωση εδάφους με φωτιά στον Αμαζόνιο |
Η φωτιά σε αυτή την περιοχή είναι το πιο σημαντικό μέσο για την αλλαγή των χρήσεων γης. Μέσω της εκχέρσωσης εδαφών με φωτιά, οι άλλοτε πυκνές δασικές περιοχές που χρησιμοποιόντουσαν για κτηνοτροφία και υλοτομία, μετατρέπονται σε υποβαθμισμένα, κατακερματισμένα και επιρρεπή σε πυρκαγιές τοπία. Ειδικά για την διαδεδομένη κτηνοτροφία στην Νότια Αμερική τεράστιες εκτάσεις έχουν αποψιλωθεί και μετατραπεί σε βοσκοτόπους. Η επιλεκτική υλοτόμηση των πολύτιμων ειδών ξύλου έχει τον ισχυρότερο αντίκτυπο στις δασικές περιοχές, καθώς δημιουργεί μονοπάρια πρόσβασης σε νέες, κάποτε παρθένες περιοχές διευκολύνοντας έτσι την περαιτέρω αποψίλωση της περιοχής (Cochrane 2001, Eva, Lambin 2000, Goldammer 1997, Kollar 2006).
Ένα μεγάλο μειονέκτημα αυτής της μορφής καλλιέργειας είναι το τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος της. Τα κέρδη είναι σχετικά μικρά: για την παραγωγή ενός τόνου γεωργικών ειδών, 300 τόνοι βιομάζας πρέπει να καταστραφούν. Η παραδοσιακή εναλλασσόμενη χωρικά καλλιέργεια είναι λιγότερο επιβλαβής, διότι τα εναπομείναντα μέρη των δέντρων και οι ρίζες προστατεύουν από τη διάβρωση του εδάφους, αλλά και δίνουν την δυνατότητα δημιουργίας δευτερευόντων δασικών εκτάσεων. Σε αυτήν την περίπτωση, πρόκειται περισσότερο για υποβάθμιση των δασών και λιγότερο για αποψίλωση. Λόγω των πιέσεων από την πληθυσμιακή αύξηση η παραδοσιακή εναλλασσόμενη χωρικά καλλιέργεια δεν είναι πλέον βιώσιμη. Έτσι, η έννοια της εκχέρσωσης εδάφους με φωτιά ως οικολογικό τρόπο καλλιέργειας πέφτει στο κενό - στο μέλλον εναλλακτικές μορφές παραγωγής θα είναι απαραίτητες (Scholz 2003).
Εργασίες:
1. Εξηγήστε τις αλλαγές στις χρήσεις γης στην περιοχή της Ροντόνια χρησιμοποιώντας τις δορυφορικές εικόνες.
2α. Εξηγήστε γιατί έχουν συμβεί αυτές οι αλλαγές.
2β. Ποιος ο ρόλος της εκχέρσωσης εδάφους με φωτιά;
2γ. Ελέγξτε τις υποθέσεις σας χρησιμοποιώντας το κείμενο.
3. Σχεδιάστε ένα μελλοντικό σενάριο για την περιοχή αυτή.
