3. Syndromen van mondiale verandering
Ontbossing in de tropen
Platbranden en zwerflandbouw zijn vormen van landbouw, die vooral in de tropische en subtropische woudgebieden voorkomen. Dit is een gebiedsomvattende landbouwverschuiving, waarvoor na een korte tijd, vanwege de snelle uitputting van de bodem, nieuwe terreinen moeten gezocht worden (Leser 2005).
Van de bijna drie miljard mensen, die wereldwijd landelijke regio's bewonen en met landbouw in hun bestaan voorzien, nemen naar schatting 500 miljoen mensen hun toevlucht tot zwerflandbouw voor levensonderhoud. Bij de oorspronkelijk vorm van landbouw in tropische wouden zal een relatief klein stuk land geruimd worden, gedeeltelijk met de hand. Tegen het einde van de droge periode zal de dode en nog steeds bestaande (bomen) vegetatie platgebrand worden. De mineralenrijke assen dienen als kunstmest, die is echter maar even beschikbaar (Latz 2007).
Extra materiaal:
Ontbossing in Rondônia - nauwkeurige studie van de drie satellietbeelden
Omdat de bodem de mineralen niet kan absorberen, zullen door zware neerslag de voedingsstoffen samen met een dunne organische laag weggespoeld worden. Vanwege een daling van inkomsten wordt binnen een paar jaar de boer gedwongen om een nieuw perceel voor landbouw te gebruiken. De verlaten akkers blijven onbenut en na enkele jaren vormt zich een secundair bos. De biomassa in dit gebied is vaak pas na tien tot twaalf jaar weer in staat genoeg topbodem te produceren om het gebied opnieuw voor landbouwdoeleinden te gebruiken (Latz 2007).
Verkoolde boomstammen voor een veeboerderij in Brazilië
|
Platbranden in het Amazonegebied |
Vuur is in deze regio het belangrijkste hulpmiddel van verandering in landgebruik. Door platbranden, het gebruik van vroegere bosgebieden voor veeteelt en houtkap is het eens dikke, primaire woud veranderd in een gedegradeerd, gefragmenteerd en brandgevoelig landschap. Vooral voor de wijdverspreide veeteelt in Zuid-Amerika zijn grote gebieden ontbost en in weilanden omgevormd. Het selectief onttrekken van waardevolle houtsoorten heeft het sterkste negatief effect op de omliggende bosgebieden, aangezien door het aanleggen van toegangsbanen in nieuwe, vroegere maagdelijke gebieden verdere ontbossing gemakkelijk gemaakt is (Cochrane 2001, Eva, Lambin 2000, Goldammer 1997, Kollar 2006).
Een groot nadeel van deze landbouwvorm zijn de enorme oppervlaktekosten; de inkomsten zijn relatief laag: om een ton gewassen te produceren moet 300 ton biomassa vernietigd worden. De traditionele zwerflandbouw is minder schadelijk, omdat de achterblijvende boomstompen en wortels bodemerosie voorkomen en door snel uitstoelen kunnen zich gemakkelijk secundaire bossen vormen. In dit geval gaat het meer over bosdegradatie dan over ontbossing. Door de toenemende bevolkingsdruk is de ongebruikte tijd korter geworden en de traditionele zwerflandbouw kan niet langer duurzaam aangehouden worden; daardoor valt de betekenis van platbranden als ecologisch landbouwmiddel af - er zullen alternatieve productievormen noodzakelijk zijn in de toekomst (Scholz 2003).
Taken:
1. Leg de veranderingen in landgebruik uit in de regio Rondônia met behulp van de satellietbeelden.
2a. Leg uit waarom deze veranderingen zijn opgetreden.
2b. Welke rol heeft het platbranden gespeeld?
2c. Controleer je hypotheses met behulp van de teksten.
3. Stel een ontwerpscenario op voor deze regio.
