3. Σύνδρομα της παγκόσμιας αλλαγής
Ως σύνδρομα (αρωγή, βοήθεια) της παγκόσμιας αλλαγής αναγνωρίζονται τα λειτουργικά παραδείγματα των φυσικών και αστικών τάσεων σε όλο τον κόσμο. Ενσαρκώνουν εξαιρετικά πολύπλοκες φυσικές και ανθρωπολογικές διαδικασίες και θεωρούνται παγκόσμιας σημασίας κλινικές εικόνες της γης.
Συστημική προσέγγιση
Στην ετήσια έκθεση της Γερμανικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Παγκόσμια Αλλαγή (WBGU) του 1996, τα κεντρικά πεδία προβλημάτων της παγκόσμιας μελλοντικής αλλαγής περιγράφονταν ως σύνδρομα της παγκόσμιας αλλαγής.
Η ολοκληρωμένη έρευνα της παγκόσμιας αλλαγής ακολουθεί μια συστημική προσέγγιση, η οποία θεωρεί την ανθρωπότητα ως ενεργό παράγοντα παγκόσμιας σημασίας. Μόνο μια σωστά δομημένη και διεπιστημονική προσέγγιση μπορεί να αντιμετωπίσει την υψηλή πολυπλοκότητα της δυναμικής συσχέτισης, και την ίδια στιγμή να παρουσιάσει την έννοια της διαρκούς αλλαγής. Οι πιο σημαντικές εξελίξεις της παγκόσμιας αλλαγής χρησιμοποιούνται ως ποιοτικά στοιχεία και ως τάσεις και σύνδρομα της παγκόσμιας αλλαγής. Αυτό προσθέτει σε ένα ποιοτικό σύστημα το παγκόσμιο δίκτυο (WBGU 1996).
Εργασίες:
1. Εξηγήστε στους συμμαθητές σας την έννοια του συνδρόμου.
2. Σε τι διαφέρει αυτή η έννοια από άλλες έρευνες για την παγκόσμια αλλαγή;
3. Κάντε κλικ στις εικόνες και στους συνδέσμους στον παρακάτω πίνακα και ενημερωθείτε για το κάθε σύνδρομο.
Η βασική Διατρίβη για την έννοια του Συνδρόμου αναφέρει:
"Οι πολύπλοκες παγκόσμιες περιβαλλοντικές και αναπτυξιακές δυσκολίες έχουν αποκατασταθεί από ένα διαχειρίσιμο αριθμό περιβαλλοντικά εξευτελιστικών προτύπων." (WBGU 1996).
Τα χαρακτηριστικά των συνδρόμων της παγκόσμιας αλλαγής είναι ο διατομεακός τους χαρακτήρας (εξαπλώνονται σε διάφορους τομείς όπως την οικονομία, το περιβάλλον, τη κοινωνία κτλ.), η άμεση και έμμεση σχέση τους με το περιβάλλον, καθώς και η εμφάνισή τους σε διάφορα μέρη τους κόσμου. Στην επιτομή αυτού του προβλήματος, πρέπει πρώτα να εξηγηθεί η υποβάθμισή του περιβάλλοντος και η εκτροπή των σχέσεων του ανθρώπου με αυτό.
Για την επίλυση των προβλημάτων, μια σφαιρική προσέγγιση είναι αναγκαία. Κάθε σύνδρομο/κλινική εικόνα είναι ένα ανεξάρτητο πρότυπο της ανθρωπογενούς υποβάθμισης του περιβάλλοντος, με ισχυρούς μηχανισμούς αυτοενίσχυσης. Επιπλέον, μπορεί να παρατηρηθεί η παθητική επικάλυψη ή η αμοιβαία ενεργητική αντίδραση μεταξύ των επιμέρους συνδρόμων (WBGU 1996).
Μπορούν να διακριθούν τρεις ομάδες συνδρόμων:
- Ένα σύνδρομο ως αποτέλεσμα της αλόγιστης χρήσης των φυσικών πόρων (π.χ. η αποψίλωση των τροπικών δασών).
- Ανθρωπογενή περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν από διαδικασίες προσωρινής ανάπτυξης (π.χ. προαστιοποίηση)
- Περιβαλλοντική υποβάθμιση μέσω της αλόγιστης εναπόθεσης αστικών αποβλήτων (π.χ. χώροι διάθεσης απορριμάτων/χωματερές)
Ομάδες συνδρόμων Χρήση |
Σύνδρομο | Επεξήγηση |
Παράδειγμα |
| Σύνδρομο Sahel | Γεωργική χρήση έναντι της χρήσης περιθωριακών οικοτόπων | Ζώνη Sahel | |
|
Σύνδρομο εξάνλτησης | Εξάντληση των φυσικών οικοσυστημάτων | Αποψίλωση των τροπικών δασών, π.χ. στη Βραζιλία |
| Σύνδρομο μετανάστευσης | Περιβαλλοντική υποβάθμιση μέσω της εγκατάλειψης των παραδοσιακών χρήσεων γης | Αγροτικές περιοχές, π.χ. στο Βόρειο Πακιστάν | |
| Σύνδρομο Dust-Bowl | Προσωρινή βιομηχανική καλλιέργεια του εδάφους και χρήση των υδάτων | Κεντρικές και Δυτικές Η.Π.Α. | |
|
Σύνδρομο Katanga | Περιβαλλοντική υποβάθμιση μέσω της καταστροφής μη ανανεώσιμων πόρων | Εξόρυξη πρώτων υλών (Ορυχεία Διαμαντιών), Εξόρυξη |
 |
Σύνδρομο μαζικού τουρισμού | Ανάπτυξη και υποβάθμιση των φυσικών περιοχών για χρήσεις αναψυχής και τουρισμού | Μαγιόρκα, Τενερίφη |
| Σύνδρομο καμμένης γης | Καταστροφή του περιβάλλοντος μέσω πολέμων | Πόλεμος του Βιετνάμ |
Ομάδες συνδρόμων Εξελίξεις |
Σύνδρομο | Επεξήγηση | Παράδειγμα |
|
Σύνδρομο της Θάλασσας της Αράλης | Περιβαλλοντική υποβάθμιση που οφείλεται σε εσκεμμένο φυσικό σχεδιασμό για μεγάλα έργα | Θάλασσα της Αράλης, Φράγμα των Τριών Φαραγγιών |
|
Σύνδρομο Πράσινης Επανάστασης | Περιβαλλοντική υποβάθμιση μέσω της εισαγωγής ξένων προς τον οικότοπο, μεθόδων γεωργικής παραγωγής | Πράσινη Επανάσταση στην Ινδία, Θερμοκήπια |
| Σύνδρομο μικρού τίγρη | Παραμέληση των οικολογικών προτύπων κατά την διάρκεια ιδιαίτερα δυναμικής οικονομικής ανάπτυξης | Πόλεις Νοτιο-Ανατολικής Ασίας | |
|
Σύνδρομο Φαβέλας | Περιβαλλοντική υποβάθμιση μέσω ανεξέλεγκτης αστικοποίησης | Περιθωριακοί οικισμοί στις μεγαλουπόλεις |
|
Σύνδρομο προαστικοποίησης | Καταστροφή τοπίου μέσω προγραμματισμένων επεκτάσεων πόλεων και υποδομών | Προαστικοποίηση στην Βόρεια Αμερική |
| Σύνδρομο Καταστροφής | Μοναδικές, ανθρωπογενής περιβαλλοντικές καταστροφές με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις | Διαρροές πετρελαίου, Τσέρνομπιλ |
Ομάδες συνδρόμων Εναπόθεση* |
Σύνδρομο | Επεξήγηση | Παράδειγμα |
| Σύνδρομο ψηλών καπνοδόχων | Περιβαλλοντική υποβάθμιση μέσω της μακράς και διάχυτης εναπόθεσης πολλών ρυπαντικών παραγόντων | Στιβάδα του Όζοντος | |
| Σύνδρομο υγειονομικής ταφής των αποβλήτων | Ανάλωση του περιβάλλοντος μέσω ελεγχόμενων και μη εναποθέσεων ανθρώπινων αποβλήτων | Χώροι υγειονομικής ταφής στα περίχωρα των μεγάλων αστικών κέντρων | |
| Σύνδρομο μολυσμένων περιοχών | Τοπική μόλυνση των περιβαλλοντικών πόρων από βιομηχανικές εγκαταστάσεις | Μάντσεστερ-Λίβερπουλ-Μπέρμιγχαμ |
* Η ομάδα συνδόμων εναπόθεσης έχει εξαιρεθεί, όμως αναφέρεται εδώ για λόγους πληρότητας.
